Προς τιμήν του Ντμίτρι Ιβάνοβιτς Μεντελέγιεφ

Ο «χορογράφος» των χημικών στοιχείων

Ο Ντμίτρι Ιβάνοβιτς Μεντελέγιεφ άφησε την τελευταία του πνοή στις 2 Φλεβάρη του 1907, καθώς άρρωστος από γρίπη άκουγε τη γυναίκα του Αννα Ποπόβα να του διαβάζει ένα από τα αγαπημένα του βιβλία, το «Ταξίδι στο Βόρειο Πόλο» του Ιουλίου Βερν. Η ζωή του, ένα διαρκές ταξίδι προς την επιστημονική γνώση, χωρίς όμως να μένει αδιάφορος και για τις κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του.
Ο Ντμίτρι Μεντελέγιεφ γεννήθηκε στις 8 Φλεβάρη του 1834 κοντά στο Τομπόλσκ της Σιβηρίας, δέκατο τέταρτο παιδί μιας - προσωρινά - εύπορης οικογένειας. Μετά το θάνατο του πατέρα του και την καταστροφή από πυρκαγιά της υαλουργίας που είχε η μητέρα του, η Μαρία Ντμίτριεβνα Κορνίλιεβα, ο γιος της Ντμίτρι και η αδερφή του Ελίζαμπεθ μετακόμισαν στην Πετρούπολη. Λίγο μετά την εισαγωγή του στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της πόλης, πέθανε η μητέρα του, ο άνθρωπος που τον είχε κατευθύνει να αναζητά την επιστημονική αλήθεια «να αποφεύγει τις ψευδαισθήσεις, να επιμένει στη δουλειά και όχι στα λόγια». Ο Ντμίτρι συνέχισε με ενθουσιασμό τις σπουδές του, ως το τρίτο έτος, όταν αρρώστησε από φυματίωση. Οι γιατροί δεν του έδιναν πάνω από δύο χρόνια ζωής, εκτός κι αν μετακόμιζε προς ηπιότερα κλίματα, πράγμα που έκανε, πηγαίνοντας στην Κριμαία, όπου έγινε καθηγητής σε γυμνάσιο της Συμφερόπολης.

Θέλοντας να βοηθήσει την ανάπτυξη της χημείας στη χώρα του, ο Μεντελέγιεφ ασχολήθηκε την τριετία 1868-1870 με τη συγγραφή του εγχειριδίου: «Αρχές της Χημείας». Ηταν κατά τη διάρκεια της συγγραφής αυτού του έργου που καταστάλαξε μέσα του όλη η γνώση που είχε αποκτήσει, με αποτέλεσμα να εμπνευστεί τον Περιοδικό Πίνακα των στοιχείων. Οπως συμβαίνει σχεδόν πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι η ίδια η κοινωνική εξέλιξη που επιβάλλει την εμφάνιση των μεγάλων προσωπικοτήτων, χωρίς αυτό να μειώνει την ειδική αξία τους. Την περίοδο 1864-1865, δύο άλλοι χημικοί, ο Τζον Νιούλαντς και ο Λόταρ Μέγερ, είχαν προσπαθήσει να κατασκευάσουν κάτι ανάλογο με τον Περιοδικό Πίνακα των στοιχείων, χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία. Ο Μεντελέγιεφ, που δε γνώριζε τις προσπάθειες αυτών των συναδέλφων του, όχι μόνο κατάφερε να βάλει σε τάξη τα περιορισμένα δεδομένα που υπήρχαν την εποχή εκείνη για τα χημικά στοιχεία και μέσα από την τάξη αυτή να αναδείξει τους νόμους που διέπουν τις φυσικές και χημικές ιδιότητες των στοιχείων, αλλά και να προβλέψει στη βάση των νόμων αυτών την ανακάλυψη νέων στοιχείων και των ιδιοτήτων τους, με εξαιρετική ακρίβεια.
Στις 6 Μάρτη 1869, ο Μεντελέγιεφ παρουσίασε στη Ρωσική Ενωση Χημικών το έργο του «Η εξάρτηση ανάμεσα στις ιδιότητες και τα ατομικά βάρη των στοιχείων». Σ' αυτό περιλαμβανόταν και ο πρώτος Περιοδικός Πίνακας των στοιχείων, που είχε κενές θέσεις για τα στοιχεία που ο Μεντελέγιεφ ήταν βέβαιος ότι θα ανακαλυφθούν, τα ατομικά βάρη και τις ιδιότητές τους. Πολλοί θεώρησαν τις κενές θέσεις απαράδεκτες ή υπερβολικές και απέρριψαν την εργασία του Μεντελέγιεφ. Στα χρόνια έως το θάνατο του Μεντελέγιεφ τρία από τα στοιχεία που είχε προβλέψει (Γάλλιο, Γερμάνιο και Σκάνδιο) ανακαλύφθηκαν από άλλους χημικούς, μην αφήνοντας κανένα περιθώριο για την αλήθεια της ανακάλυψής του. Αργότερα ανακαλύφθηκαν και ολόκληρες σειρές στοιχείων (ακτινίδες) που είχε προβλέψει ο μεγάλος επιστήμονας.

Η «Βίβλος» της Χημείας θα αποκτήσει το 112ο στοιχείο της, ένα «υπέρ – βαρύ» στοιχείο, που ανακαλύφθηκε κατόπιν μακροχρόνιων ερευνών Γερμανών επιστημόνων και που προς το παρόν δεν έχει όνομα.

Μετά από μία δεκαετία πειραμάτων, οι Γερμανοί επιστήμονες, υπό την επίβλεψη του καθηγητή του Κέντρου Έρευνας Βαρέων Ιόντων, Σίγκουρτ Χόφμαν, πρόκειται να προτείνουν ένα όνομα για το νέο στοιχείο, πριν αυτό προστεθεί και επίσημα στον Περιοδικό Πίνακα.
Η Διεθνής Ένωση Καθαρής και Εφαρμοσμένης Χημείας (IUPAC), πρότεινε ήδη το όνομα «ununbium» για το αβάπτιστο στοιχείο, που σημαίνει 112 στα Λατινικά, αλλά ο Χόφμαν ήδη αναζητά ένα άλλο.
Ο Χόφμαν ξεκίνησε την έρευνά του για νέες προσθήκες στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα το 1976 και έχει ήδη ανακαλύψει νέα στοιχεία με ατομικούς αριθμούς 107 – 111.
Στην ανακάλυψη του νέου στοιχείου, με περιοδικό αριθμό 112, ο Χόφμαν κατέληξε χρησιμοποιώντας έναν επιταχυντή σωματιδίων μήκους 120 μέτρων, με τον οποίο, έστειλε μία ακτίνα φορτισμένων ατόμων ψευδαργύρου πάνω σε άτομα μολύβδου. Το αποτέλεσμα ήταν η συγχώνευση των δύο αυτών στοιχείων, η σύντηξή τους και κατ’ επέκταση η δημιουργία του πυρήνα του νέου στοιχείου. Σημειώνεται πως τέτοια πειράματα σπάνια παράγουν επιτυχείς συντήξεις και για το λόγο αυτό, οι επιστήμονες χρειάζονται όλο και ισχυρότερους επιταχυντές σωματιδίων, προκειμένου να βρουν τέτοια στοιχεία, των οποίων οι πυρήνες αρχίζουν να αποσυντίθενται πολύ γρήγορα μετά το σχηματισμό τους.
Η ανακάλυψη του Χόφμαν έπρεπε να επιβεβαιωθεί και από άλλους χημικούς με ανεξάρτητα πειράματα και μέχρι τώρα μόνο 4 άτομα του στοιχείου «112» έχουν παρατηρηθεί.